Koszalin – miasto banków, kas oszczędnościowych i bankgeszeftów

Jednym z najstarszych banków niemieckich mających swoje filie w Koszalinie był Danziger Privat-Actien-Bank. Był to bank bardzo solidny. Założony w Gdańsku w 1856 r., za zgodą władz pruskich miał na terenie Prus wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych (czyli ich drukowania). Przywilej ten został cofnięty w 1890 r. po powstaniu państwowego Banku Rzeszy (Reichsbanku). Koszalińska filia Prywatnego Gdańskiego Banku Akcyjnego pojawiła się na rogu Rynku i dzisiejszej ul. Młyńskiej w 1905 r. i wraz z całym bankiem zakończyła działalność w 1942 r.
Jako drugi na Rynku pojawił się w roku 1923 r.

Raiffeisen Bank. Mieścił się niemal w tym samym miejscu, w którym jest dziś, czyli obok apteki Ratuszowej. W latach 30. biura i kasy banku przeniosły się na Rogzower Allee 3 do budynku będącego dziś siedzibą konserwatora zabytków.

Trzeci bank przy Rynku pojawił się w połowie lat 30. XX w. Była to Powiatowa Kasa Oszczędnościowa (Sparkasse der Landkreis Köslin). Jej siedzibą stał się przebudowany budynek na rogu ul. Marii Kazimiery i rynku, który jako jedyny ze wszystkich dookoła placu przetrwał wojnę (obecnie sąsiaduje z ratuszem). Po wojnie nadal pełnił funkcję banku, początkowo PKO, później Pomorskiego Banku Kredytowego w Szczecinie. Dziś mieści się tam siedziba banku PKO SA.

Banki przy ul. Nowobramskiej
Drugim skupiskiem banków w niemieckim Koszalinie była Neutorstrasse (ul. Nowobramska), czyli odcinek dzisiejszej ul. Zwycięstwa od rynku w kierunku dworca kolejowego. W nieistniejącym już dziś neogotyckim budynku z końca XIX w. wzniesionym jako lokal handlowy sąsiedniego browaru Aschera, od r. 1922 mieściły się dwa banki: Stadtbank Köslin (Bank Miejski, który powołano do życia w Koszalinie w 1821 r.), oraz filia Banku Słupskiego (Stolper Bank AG). Po wojnie, w latach 1945 – 1947, w budynku mieściła się część biur Zarządu Miejskiego oraz Miejskie Wodociągi i Kanalizacja, siedziba PKO, a następnie od lat pięćdziesiątych XX w. PKO BP. W 2003 r. zabytkowy budynek został sprzedany, zburzony i odtworzony w postaci tandetnej kopii.

Niemal naprzeciwko, w latach 1936-1938 wybudowano nowoczesny gmach Banku Pomorskiego (Pommersche Bank AG) z główną siedzibą w Szczecinie. Powstał z połączenia trzech mniejszych banków (m. in. Stolper Banku) i stał się największym bankiem prowincji Pomorze. Koszalińska siedziba miała być drugą pod względem prestiżu po szczecińskiej centrali. Autorem projektu budynku utrzymanego w modernistycznej estetyce Bauhausu był szczeciński architekt, profesor Gregor Rosenbauer. Wyjątkowe jest to, że inwestorzy zapragnęli udekorować zewnętrzny filar banku płaskorzeźbami. Z zamówieniem zwrócono się do działającego przed wojną w Szczecinie niemieckiego rzeźbiarza i pedagoga Kurta Schwerdtfegera. Dla artysty był to dar niebios, bo zaledwie rok wcześniej władze III Rzeszy zaliczyły jego twórczość do wyklętej „sztuki zdegenerowanej” i zabroniły mu wystawiania swych dzieł. Być może z tego powodu wykonane ze sztucznego kamienia (beton i grys kamienny) płaskorzeźby są utrzymane w charakterze sztuki aprobowanej przez narodowych socjalistów, którzy chętnie wykorzystywali motyw pełnego witalnej siły chłopa i robotnika. Na czterech stelach autor umieścił symbole źródeł dobrobytu regionu koszalińskiego: rolnictwa, rybołówstwa, rzemiosła i przemysłu. Każda z płaskorzeźb przedstawia ludzi różnych zawodów, przy ich codziennej pracy: są tu robotnicy, murarze, rybacy, chłopi przy żniwach i pracownicy przemysłu. Styl ten był tak bliski radzieckiemu socrealizmowi, że po 1945 r. płaskorzeźb nie zdecydowano się zniszczyć i do dziś wiele osób jest przekonanych, że powstały one w czasach stalinowskich.

Bank przetrwał zdobycie miasta przez Rosjan być może jeszcze z jednego powodu: w pierwszych miesiącach po zajęciu Köslina zainstalowała się tam radziecka Komendantura Wojenna. Od 1947 r. znajdował się tu oddział Narodowego Banku Polskiego. Dziś budynek jest siedzibą Centrum Biznesu.

Przy Neutorstrasse mieściło się jeszcze kilka placówek finansowych: pod nr 52 działała firma bankowa Moritza Lewinberga (rok założenia: 1865), która prowadziła usługi finansowe związane z gospodarką rolną. Zaś pod nr 77, w reprezentacyjnym budynku naprzeciwko dzisiejszego dworca autobusowego, miała swoją siedzibę Okręgowa Kasa Oszczędnościowa (Kreissparkasse Köslin). Po wojnie w pomieszczeniach budynku mieściły się biura i dyrekcja PKS.

Banki przy ul. Wysokobramskiej
Najokazalszym bankiem przy Hohetorstrasse (ul. Wyso-kobramskiej), czyli dzisiejszej ul. 1 Maja był i pozostaje do dziś budynek znajdujący się naprzeciwko wejścia do parku. Został wybudowany w latach 70. XIX w. przez rodzinę Hildebrand. W latach 1905-19 mieszkał tutaj dr Fryderyk Hildebrand, koszalinianin, znany botanik, profesor uniwersytecki i dyrektor Ogrodów Botanicznych we Freiburgu. W okresie 1921 – 1930 budynek był własnością Ziemiańskiej Kasy Oszczędnościowo-Pożyczkowej (Landliche Sparund Darlehns-Kasse), następnie, do 1939 r., mieściły się tu Bank Własności Gruntów i Domów oraz Stowarzyszenie Właścicieli Gruntów i Domów Miasta Koszalina i Powiatu. W czasie II wojny należał do Banku Ludowego. Po wojnie nadal spełniał funkcje banku: do 1949 r. Banku Rolnego, w latach 1949 – 1968 Oddz. Wojewódzkiego Banku Inwestycyjnego, w latach 1968-88 - III Oddz. NBP. Po 1989 r. mieścił się tutaj Bank Gdański, a następnie Bank Millennium, który niedawno wystawił budynek na sprzedaż.

Przy tej samej ulicy działał jeszcze Bankhaus Juliusa Schradera (rok założenia: 1885). Głównymi klientami banku byli koszalińscy producenci, rzemieślnicy i kupcy. Firma była przedsięwzięciem rodzinnym – w latach 20. kierował nim syn Juliusa, Georg Schrader, który przekazał ją wspólnikom (działali do 1927 r., gdy wchłonął ich Bank Słupski), a sam założył nowy interes, firmowany własnym nazwiskiem: Bankgeschäft Schrader. Zajmował się on udzielaniem kredytów, handlem papierami wartościowymi, wpłatami - wypłatami, przekazami i biznesowymi depozytami. Siedziba „bankowego geszeftu” mieściła się w pięknym i okazałym, wyłożonym klinkierową cegłą budynku na rogu dzisiejszych ul. 1 Maja i Andersa. Bank zakończył działalność w r. 1944, a budynek spłonął po zajęciu miasta przez Rosjan.

Nie przetrwała również wojny jedna z piękniejszych siedzib koszalińskich banków, jaką był gmach Niemieckiego Banku Rzeszy (Deutsche Reichsbank) działającego po zjednoczeniu Niemiec w latach 1876-1946. Bank Rzeszy był odpowiednikiem dzisiejszego Narodowego Banku Polskiego. Siedziba koszalińskiej filii mieściła się w eleganckim i reprezentacyjnym, neorenesansowym budynku z czerwonej klinkierowej cegły, stojącym na rogu dzisiejszych ulic Zwycięstwa i Clausiusa, będąc jedną z 516 placówek w całej Rzeszy (stan na 1941 r.). Gmach spłonął podczas walk o Koszalin w marcu 1945 r.